Jongvee op Eytemaheert

Op natuurboerderij Eytemaheert worden de kalveren geboren in het voorjaar. Alle kalveren, ook de stiertjes, blijven op het bedrijf. Een deel van de vaarskalveren wordt opgefokt ter vervanging van de melkkoeien, de overige vaarskalven en alle stierkalveren zijn bestemd voor vleesproductie. Het jongvee krijgt, net als de melkkoeien, uitsluitend voer van eigen bedrijf.

Passende veestapel

Een voorjaarskalvende veestapel vereist dat de koeien binnen een jaar opnieuw kalven, en dat ook de vaarzen
in het voorjaar kalven. De groei van het jongvee op Eytemaheert bleef de afgelopen jaren nog achter, waardoor een deel van de vaarzen pas kalfde op 3-jarige leeftijd. Verbeteren van de groei en gezondheid van jongvee heeft daarom de aandacht. Het streven is dat alle vaarzen kalven wanneer ze twee jaar oud zijn. Dieren die niet in dat ritme passen worden geen melkkoe, maar bestemd voor vleesproductie. In verband met de beoogde uitbreiding van de melkveestapel zijn tot nu toe vrijwel alle vaarskalveren aangehouden en opgefokt tot melkkoe. Omdat de veestapel nu niet verder uitbreidt, is er naar verwachting de komende jaren voldoende ruimte om dieren te kunnen selecteren die in het ritme van het bedrijfssysteem passen.

Werkwijze

De kalfjes worden geboren in de potstal of in de wei.
Hier lopen zij maximaal een dag bij de moeder, tussen
de andere drachtige koeien. Daarna staan ze twee weken in eenlingboxen, vervolgens gaan ze met vijf tot tien dieren in een groepshok op stro. Na de biestperiode krijgen de kalveren gedurende tien weken warme mengmelk uit de tank via een speenemmer, maximaal drie keer per dag twee liter. Naast melk krijgen de kalveren hooi en kuilgras van de eerste snede. Na het spenen worden de stier- en vaarskalveren in aparte groepen gehouden. De kalveren die vroeg in het voorjaar geboren zijn gaan in de loop van de zomer naar buiten, de kalveren die later geboren worden blijven op stal. De kalveren krijgen geen krachtvoer. Via een liksteen kunnen de dieren mineralen opnemen.

Stierkalveren

De kalveren tot een jaar weiden dicht bij huis, het oudere jongvee loopt op natuurland verder op afstand. Jongvee vanaf een jaar oud graast zo lang en veel mogelijk buiten, van ongeveer mei tot oktober. De stiertjes worden aangehouden tot ze 15 a 20 maanden oud zijn. Ze wegen dan ongeveer 350 kg. De stiertjes worden in hun 2e weideseizoen afgevoerd voor de slacht. Langer aanhouden gaat niet omdat Eytemaheert op dit moment geen stalruimte heeft voor deze oudere dieren. Ook is er een groot risico dat oudere stieren agressief worden naar mensen, waardoor het te gevaarlijk is om ze langer in het land te houden.

Lagere groei met alleen gras van eigen bedrijf

Eytemaheert wil volledig zelfvoorzienend zijn en kiest ervoor om zowel de melkkoeien als het jongvee met alleen gras van eigen bedrijf te voeren. Deze keuze maakt het moeilijk(er) om de kalveren na het spenen goed te laten doorgroeien. De kalveren krijgen geen krachtvoer, en er is niet altijd goed ruwvoer beschikbaar dat voldoet aan de behoefte van opgroeiende kalveren. Hierdoor blijft de groei van de kalveren op Eytemaheert achter. Deze achterstand ontstaat vooral in het eerste half jaar na spenen. Hierdoor zijn de pinken ook pas later op het gewicht waarop ze gedekt kunnen worden.

Gewichtsontwikkeling

Vanaf 2022 wordt het jongvee op Eytemaheert op
verschillende momenten gewogen; in voorjaar/zomer wanneer ze de wei ingaan, en in het najaar bij opstallen. De dieren geboren in 2022 zijn één keer gewogen in het najaar. De gewichtsontwikkeling van de dieren uit de verschillende jaargangen is weergegeven in Figuur 1.
De figuur geeft ook de groeicurve weer die Eytemaheert nastreeft. Deze groeicurve is gebaseerd op de gewichten uit de KringloopWijzer, aangepast naar een volwassen gewicht voor Groninger Blaarkoppen van 550 kg. Uitgangspunt daarbij is dat de pinken op de leeftijd van één jaar 49% van het volwassen gewicht hebben, en de vaarzen na afkalven 83% van het volwassen gewicht. In verband met het voorjaarskalvende bedrijfssysteem is de gewenste afkalfleeftijd gesteld op 2 jaar. Vanwege het extensieve bedrijfssysteem, vindt Eytemaheert een iets lagere groei in het eerste levensjaar acceptabel. Voor de pinken komt dat neer op een streefgewicht van ongeveer 250 kg wanneer ze 1 jaar oud zijn. Groninger Blaarkoppen zijn overwegend laatrijp en groeien nog lang door. Aangenomen is dat koeien op Eytemaheert op een leeftijd van 5 jaar het volwassen gewicht bereiken.

In Figuur 1 is te zien dat vooral de vaarzen uit jaargang 2020 een grote groeiachterstand hebben. De helft van deze groep is in 2021 gedekt en heeft in 2022 gekalfd. Het gewicht na afkalven lag met ongeveer 380 kg ruim onder de gewenste 440 kg, ondanks dat de dieren pas afkalfden op een leeftijd van ruim 27 maanden. De andere helft is later gedekt en heeft in 2023 gekalfd (niet weergegeven in grafiek). Met gemiddeld 436 kg heeft deze groep het gewenste gewicht na afkalven wel gerealiseerd, maar op een leeftijd van bijna 3 jaar. Het hogere gewicht van de groep die op 3 jarige leeftijd afkalfde vertaalde zich in een duidelijk hogere (voorspelde) melkproductie. De jaargang van 2020 was de eerste jaargang kalveren die op Eytemaheert is geboren en opgefokt, nadat het bedrijf was omgeschakeld van zoogkoeien naar melkvee.

De groeiachterstand heeft voor een deel te maken met deze omschakeling. Ook het hele traject van eigen opfok was voor Eytemaheert nog nieuw. De huisvesting van de kalveren was niet optimaal, en er ontstonden problemen met de diergezondheid door besmetting met rota- en coronavirus. De kalveren uit 2021 groeiden al beter dan die uit 2020, maar de gewichten liggen nog steeds ruim onder het gewenste niveau. De groeiachterstand ontstaat in het eerste levensjaar, in het tweede levensjaar groeien de pinken in lijn met de gewenste curve. Ook bij de kalveren die geboren zijn in 2022 is te zien dat de groei vanaf de leeftijd van ongeveer een half jaar achterblijft.

Diergezondheid

In 2022 zijn 8 kalveren in de leeftijd van 0-1 jaar uitgevallen. Dit is 10% van alle geboren kalveren. De uitval was vooral in de eerste 10 dagen, als gevolg van longaandoeningen of diarree. Uit bloedonderzoek bij een aantal pasgeboren kalveren blijkt dat het weerstandsniveau van de kalveren al bij de start te laag is. Dit wordt waarschijnlijk veroorzaakt doordat de kalveren niet altijd direct voldoende biest krijgen. Sommige koeien blijken direct na de geboorte nog heel weinig biest te produceren.

De kalveren op Eytemaheert worden niet standaard ontwormd. Dit is niet nodig omdat de besmettingsdruk laag is door geregeld omweiden. Opvallend was dat een deel van de kalveren in 2022 last had van houw, ook wel pink-eye genoemd. Houw is een oogontsteking die overgebracht wordt door vliegen en door dier-dier contact. De ontsteking is erg pijnlijk en kan leiden tot blindheid aan één of beide ogen. Verminderde weerstand is een van de factoren die te maken kan hebben met grotere
gevoeligheid voor houw. Ook een tekort aan mineralen en sporenelementen kan een rol spelen. Het verbeteren van de weerstand ziet Eytemaheert als belangrijk aandachtspunt.

Overwegingen richting toekomst

Groei, gezondheid en weerstand van het jongvee op Eytemaheert zijn nog niet op het gewenste niveau.
Onvoldoende biestverstrekking, geen krachtvoer en onvoldoende goede kwaliteit ruwvoer, zijn waarschijnlijk de belangrijkste factoren die hierbij een rol spelen. Normaal gesproken krijgen kalveren het eerste jaar krachtvoer. Goed verteerbaar krachtvoer vergemakkelijkt de overgang van een melk- naar een ruwvoerrantsoen. Eytemaheert kiest voor een systeem zonder input van buiten het bedrijf, wat ook betekent dat er geen krachtvoer aangekocht wordt. Als alternatief voor krachtvoer wil Eytemaheert de eigen wei gaan voeren, afkomstig uit de kaasmakerij. Eytemaheert gaat hiermee in 2023 experimenteren.
Als aanvulling op het rantsoen krijgen de kalveren dan vanaf een leeftijd van ongeveer 10 weken wei bijgevoerd. Verder ligt de focus vooral op een beter biestmanagement en op het verbeteren van de ruwvoerkwaliteit. Met het oog op arbeidsbesparing overweegt Eytemaheert ook om in de toekomst een drinkautomaat aan te schaffen.