Dossier
Klimaatslimme landbouw
Met klimaatslimme landbouw, ofwel 'Climate-Smart Agriculture', kunnen we aan de stijgende vraag naar voedsel voldoen en tegelijkertijd werken aan productiemethoden voor gewassen die zijn aangepast aan een veranderend klimaat. We krijgen te maken met steeds extremere weersomstandigheden; niet alleen langdurige droogte, maar ook zware regenval. Wageningse onderzoekers bekijken hoe boeren daar beter op kunnen inspelen.
Klimaatslimme landbouw is door Nederland op de wereldwijde politieke agenda geplaatst bij de VN-top in New York in 2014. Ook politiek wordt het idee nu breed gedragen om de voedselproductie te verhogen en tegelijk het verbruik van grondstoffen daarbij flink te verminderen. De door Nederland gepresenteerde plannen zijn inmiddels door 75 landen omarmd.
Klimaatslimme landbouw in Nederland
Nederland kan, met Wageningen University & Research voorop, een sleutelrol spelen om ook in de toekomst de wereldbevolking op een milieuvriendelijke manier van voldoende gezond voedsel te voorzien. In Nederland wordt namelijk op hoog niveau kennis ontwikkeld over landbouw en klimaatslimme landbouw door samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid.
Nieuws over klimaatslimme landbouw
-
2023: Focus op kosten lonend voor Koeien & Kansen-bedrijven
- Economisch gezien was 2023 een jaar met uitdagingen voor de melkveehouderij. De melkprijs daalde fors in vergelijking met het topjaar 2022, maar bleef desondanks hoger dan enkele jaren geleden. Tegelijkertijd stegen de kosten, onder andere door mestafzet. Ondanks deze ontwikkeling, lag het in inkomen in 2023 boven het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar. Dit geldt ook voor de Koeien & Kansen bedrijven. Deze ondernemers richten zich in hun management niet alleen op economische aspecten, maar ook op thema’s als stikstofreductie, broeikasgasemissies en biodiversiteit. Efficiëntie en het beperken van verliezen staan daarbij centraal. Dit leidt vaak tot een kostenbesparing, wat heeft bijgedragen aan een gemiddeld bedrijfsinkomen dat €2,70 per 100 kg melk hoger ligt dan het Nederlands gemiddelde. -
Uniforme rekenmethode om carbon footprint van Nederlandse varkenshouderij te berekenen
- In de Nederlandse varkenshouderij zijn verschillende bedrijven druk bezig met het in kaart brengen van broeikasgasemissies van varkensvlees. Daarbij worden verschillende aannames en achtergronddata gebruikt om deze broeikasgasemissies te berekenen. Dit zorgt voor verschillen in uitkomst en een oneerlijke vergelijking binnen de sector. Om deze verschillen weg te nemen hebben onderzoekers van Wageningen University & Research in samenwerking met Kool Planet op verzoek van de Coalitie Vitale Varkenshouderij (CoViVa) rekenregels gepubliceerd om de carbon footprint (CFP) in de Nederlandse varkenshouderij te berekenen. -
Snel verwijderen van mest zorgt voor minder emissies
- Het snel verwijderen van mest uit de stal zorgt voor minder emissies. Met name emissie van koolstof in de vorm van CO2 en niet-methaan vluchtige organische componenten (NMVOC), waaronder vluchtige vetzuren (VVZ), maar afhankelijk van de omstandigheden ook ammoniakemissie kan worden voorkomen als mest binnen 8 tot 10 uur na uitscheiding uit de stal wordt verwijderd. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen University & Research. -
Fact check: hoe schadelijk is methaan nu helemaal?
- Methaan helpt mee aan de opwarming van de aarde; het is dus een broeikasgas. Van alle methaan die in Nederland wordt geproduceerd, is 70% afkomstig uit de veehouderij. Een fors percentage. Maar, hoe erg is dat nu helemaal? Want, anders dan andere broeikasgassen wordt methaan in de atmosfeer relatief snel weer afgebroken. Theun Vellinga is senior onderzoeker bij Wageningen Livestock Research en legt het ons uit. -
Hoe je je boerenbedrijf laat meebewegen in een veranderend klimaat
- Je hoeft niet in de landbouw te werken om te merken dat het klimaat verandert. Iedereen herinnert zich de hete droge zomers van 2018 en 2019, en de extreme natte periode van de afgelopen maanden. Waar een boer 20 jaar terug nog wel kon vertrouwen op zijn boerenverstand is het nu andere koek. Er zijn andere maatregelen nodig. En dat verschilt per gebied. Kijk mee in het zilte Zeeland, peilgestuurde Peel, de verdrogende Veenkoloniën en het verdichtende Flevoland. -
Verkenning samensmelting watertools voor de landbouw
- Nederland beschikt over diverse tools voor duurzaam water- en bodemmanagement in de landbouw, zoals het BedrijfsBodem- en WaterPlan (BBWP), de BedrijfsWaterWijzer (BWW), en IMAP (Inzicht in Maatregelen tegen Afspoeling van middelen vanaf Percelen). Deze tools ondersteunen melkvee- en akkerbouwbedrijven bij praktisch waterbeheer. Het integreren van deze tools kan voordelen opleveren door kennisversnippering te voorkomen. Op verzoek van het Ministerie van I&W onderzoeken de makers daarom de mogelijkheid tot samenvoeging. Hierbij wordt nadrukkelijk rekening gehouden met de wensen van gebruikers en belanghebbenden. -
Op zoek naar de Hollandse pot van morgen: van Nedersoja tot polderrijst
- Drogere zomers, nattere winters, hogere temperaturen en vaker enorme plensbuien. Klimaatverandering is een feit en dat heeft wereldwijd gevolgen voor de productie van gewassen. Ook in Nederland verbouwen we steeds meer exotische gewassen. Ruilen we boerenkoolstamppot en erwtensoep straks in voor sojabonen en risottorijst van eigen land? Wageningen University & Research onderzoekt samen met telers de kansen en beperkingen voor nieuwe teelten in Nederland. -
Polderrijst in Nederland: gaat het dit jaar wel lukken?
- Zal het dit jaar wél lukken om voor het eerst polderrijst te telen in Nederland? Onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR) en Universiteit Leiden gaan het in ieder geval opnieuw proberen. Waar het vorig jaar niet lukte om Nederland rijst te telen, komen de onderzoekers dit jaar nóg beter beslagen ten ijs want ze gaan aan de slag met 32 verschillende rijstsoorten. Deze en volgende week wordt de rijst in Leiden geplant. -
Ammoniakemissie in 2023 gedaald op Koeien & Kansen bedrijven
- De ammoniakemissie op de Koeien en Kansen-bedrijven in 2023 bedroeg gemiddeld 55 kg NH3/ha, wat 1 kg NH3/ha lager was dan in 2022. De reductie kwam voornamelijk door een verminderde toediening van drijfmest. Het aangescherpte doel voor 2023 werd gemiddeld net niet gehaald.
-
Minder droogteschade door onderzoek naar duurzame innovaties in Friese zandgebieden
- Nederland heeft de afgelopen jaren steeds vaker te maken gehad met hete en droge zomers, waarbij de grondwatervoorraad onder druk kwam te staan met gewasschade en verdroging van natuur tot gevolg. In de laatste zes jaar hebben tientallen Friese agrariërs samen met regionale stakeholders vooruitgang geboekt in het vasthouden van water. Dit leidt tot een hogere grondwaterstand in de zomer en minder droogteschade aan gewassen en natuur. Bij een meer grootschalige aanpak op gebiedsniveau wordt de grondwaterstand in de zomer zelfs structureel verhoogd.
Projecten
-
RegioDeal De Marke
- De Achterhoek ontwikkelt zich tot nationale koploper in innovatie en kennisontwikkeling op de terreinen kringlooplandbouw, natuurinclusieve landbouw, klimaatslimme landbouw en precisielandbouw. Die koploperpositie dankt de Achterhoek aan een effectief open innovatiesysteem waarin boeren, bedrijfsleven, kennisinstellingen, onderwijs, ketenpartijen en overheden samen grenzen verleggen. Agro-innovatiecentrum De Marke is spil, kenniscentrum en ‘innovatiehub’ in dit innovatie-eco-systeem. -
Agroforestry voor klimaatpositieve zuivel en biodiversiteit
- De traditionele melkveehouderij in Nederland richt zich voornamelijk op het voederen van vee met gras, aangevuld met mais en krachtvoer. In veel delen van de wereld werden in het verleden echter bomen en struiken gebruikt als voedsel voor het vee. Door de intensivering van de landbouw zijn deze praktijken verloren gegaan, met als gevolg het verlies van hun voordelen. Zo hebben bladeren bijvoorbeeld interessante voederwaarden voor de koeien, kunnen bomen de weerbaarheid tegen klimaatextremen zoals hitte en droogte verhogen, en dragen ze bij aan biodiversiteit. -
Microbioom in relatie tot CH4 en NH3 emissie
- Reductie van de methaanemissie kan bereikt worden via een geïntegreerde voer- en diergerichte aanpak. De productie van enterisch methaan wordt voor een groot deel beïnvloed door voerstrategieën en door sturing van het (pens)microbioom. Dit projectplan onderzoekt het spoor van microbioom en de beïnvloeding daarvan via diermanagement. -
Klimaatperspectief Nederlandse agroproductie
- Het doel van deze PPS is om kennis te ontwikkelen om monitoring van klimaateffecten van Nederlandse Agro & Food productie door bedrijfsleven en overheid beter op elkaar te laten aansluiten. De overheid rapporteert volgens een landenbenadering, het bedrijfsleven via een ketenbenadering. -
SENSE project: Synergiën in geïntegreerde systemen
- In hoeverre kunnen geïntegreerde gewas-veehouderij-bosbouwsystemen (agroforestry) een deel van de oplossing zijn voor de klimaat- en biodiversiteitscrises? Het SENSE-project ontwikkelt scenario's voor de circulariteit van landbouwbedrijven en evalueert hun (i) potentieel voor het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, (ii) veerkracht, met behulp van probabilistische risicoanalyse, en (iii) neveneffecten op andere maatschappelijke doelen. -
Voorkomen van methaanverliezen uit varkensstallen door dagontmesting en koeling
- De aanpak van emissies uit stal en opslag, heeft als doel om innovatieve technieken en maatregelen in stal, mest en verwerking voor emissiereductie te ontwikkelen en in de praktijk te implementeren, zodat de reductieopgaven in 2030 zijn gehaald. Het LNV onderzoeksprogramma Stal en Opslag bestaat uit Meten en monitoring (E) onderzoek (F), pilots en demos (G) en communicatie (H). Uit onderzoek moet blijken welke reductietechnieken werken en hoeveel emissiereductie dit oplevert. -
Low Carbon Dairy: samenwerken aan 50% lagere footprint in zuivelketens
- Wageningen University & Research werkt in de vierjarige Publiek-Private Samenwerking (PPS) Low Carbon Dairy aan het verlagen van de carbon footprint van melk met 50% in 2030. Dit doen we samen met de zuivelketens van Unilever met Ben & Jerry’s en CONO Kaasmakers, en Nestlé met Vreugdenhil Dairy Foods. Ook mengvoerbedrijven (Agrifirm, ForFarmers en De Heus) en Duynie (leverancier co-producten), Lely (robots en datasystemen voor melkveebedrijven) en Rabobank doen mee. -
Meetcampagne emissiefactoren referentiestallen, onderdeel voorbereiding
- Het ministerie van LNV heeft op 25 mei 2020 nieuwe stalinnovatie-regelingen uitgebracht voor de rundveehouderij (melkvee en vleeskalveren), varkenshouderij en melkgeitenhouderij. De regelingen zijn gericht op het stimuleren van de ontwikkeling van nieuwe duurzame huisvestingsystemen. Het gaat hierbij om reductie van de uitstoot van methaan, ammoniak, geur en fijnstof, met aandacht voor dierenwelzijn en luchtkwaliteit in de stal door zoveel mogelijk met reducerende bronmaatregelen te werken. -
Climate smart cattle breeding
- Een lagere CO2-voetafdruk van zuivelproducten is een belangrijk onderdeel geworden van duurzame zuivelproductie. Aangezien methaanemissie van melkkoeien het belangrijkste onderdeel is van deze CO2-voetafdruk, en de Nederlandse landbouw voor de uitdaging staat om de methaanemissies tegen 2030 met 2,1 Mton en nog verder tegen 2050 te verminderen, hebben boeren dringend behoefte aan efficiënte en kosteneffectieve opties om methaanemissies verminderen. Sommige oplossingen om de enterische methaanemissies te verminderen zijn uitgebreid onderzocht; bijv. toevoegingsmiddelen of mestvergisters. -
Op weg naar een klimaatbestendige melkveehouderij in de Achterhoek
- De Nederlandse melkveehouderij is een weersgevoelige sector. Toekomstige veranderingen in temperatuur en neerslagpatronen, en frequentere en hevigereweersextremen zullen naar verwachting in toenemende mate invloed hebben op bedrijfsprestaties, zowel economisch als milieukundig. Dit raakt niet alleen aan gras- en gewasproductie, maar ook aan diergezondheid, -productiviteit, en -welzijn; prijzen van grondstoffen en zuivel; en bedrijfsvoering (bv. beweiding, bemesting). Door extreme droogte en hitte in recente jaren is klimaatverandering en de noodzaak tot aanpassing van de bedrijfsvoering op de agenda gekomen van melkveehouders, en is de tijd rijp voor een meer structurele aanpak in de ontwikkeling naar eenklimaatbestendige melkveehouderij.